Cây tầm bóp – bất ngờ với tác dụng chữa bệnh từ cây dại mọc hoang

Cây tầm bóp là một loại rau dại mọc hoang rất dễ bắt gặp ở vùng nông thôn trên khắp cả nước. Nhưng ít người biết rằng, đây còn là một vị thuốc quý, nổi bật với nhiều công dụng, đặc biệt được chú ý bởi tác dụng hỗ trợ bệnh ung thư. Vậy cây tầm bóp là cây gì? Tìm hiểu những đặc điểm, tác dụng, các bài thuốc quý và lưu ý khi sử dụng cây thuốc trong bài viết dưới đây.

Những thông tin tổng quan về tầm bóp

Trong dân gian loại cây này có rất nhiều tên gọi khác nhau, được đặt tên bởi đặc trưng âm thanh của quả khi bị bóp vỡ.

• Tên dược liệu: Cây tầm bóp
• Các tên gọi khác: Bôm bốp, bùm bụp, thù lù cạnh, lồng đèn, lu lu cái
• Danh pháp trong khoa học: Physalis Angulata L
• Thuộc họ Cà – Solanaceae

Cây tầm bóp là cây gì và đặc điểm thực vật

Hình ảnh cây tầm bóp với hình dáng quả độc đáo không còn xa lạ với trẻ em nông thôn. Nhiều địa phương thậm chí còn sử dụng như một loại rau và ăn quả trong bữa cơm hàng ngày. 

Để có cái nhìn tổng quan hơn về cây tầm bóp như thế nào, bạn có thể dựa vào những đặc điểm gì dưới đây:

• Cây thân thảo, chiều cao trung bình từ 50 – 90cm, phân nhiều cành thành các góc, các cành có xu hướng mọc rủ xuống dưới.
• Lá mọc so le với nhau nối liền thân bởi cuống dài 15 – 30mm, phiến lá hình bầu dục, màu xanh lục, dài 30 – 50mm, rộng khoảng 20 – 40mm, có lá chia thuỳ hoặc không. 
• Hoa thường mọc đơn lẻ, có cuống mảnh dài khoảng 1cm. Đài hoa hình chuông, có lông mịn, màu trắng tươi hoặc vàng nhạt, dưới gốc có chấm tím ở mỗi cánh, phân chia 5 thuỳ từ giữa đài hoa. 
• Quả tầm bóp rất đặc biệt, được bao trùm bởi một lớp đài có hình dáng giống chiếc lồng đèn, khi bóp vỡ lớp vỏ ngoài có tiếng kêu lốp bốp. Bên trong quả mọng, hình tròn và nhẵn, rộng 2cm, dài 3 – 4cm, lúc non màu xanh, lúc chín chuyển dần sang màu đỏ hoặc cam đẹp mắt. Quả có nhiều hạt nhỏ li ti hình thận.

Phân biệt cây tầm bóp và cây lu lu, cây tầm bóp leo

Nhiều người thắc mắc cây tầm bóp có mấy loại? Trong thiên nhiên chỉ có duy nhất một loại cây tầm bóp họ Cà (Physalis Angulata L). 

Thế nhưng rất nhiều người lại nhầm lẫn giữa nó với 2 loại cây khác là lulu và cây tầm bóp dây do tương đồng về tên gọi và đặc điểm thực vật. Để phân biệt bạn cần phải quan sát kỹ lưỡng đặc điểm riêng của mỗi loại.

• Cây lu lu đực hay thù lù đực, thường nhầm lẫn với cây lu lu cái tức tầm bóp. Để phân biệt có thể dựa vào những điểm khác biệt như thân cành phủ lông, cao hơn, lá mọc đơn lẻ, to hơn lu lu cái, hoa chỉ nở từ tháng 6 – 10 mọc thành chùm từ 3 bông, màu trắng, quả chín màu đen hoặc tím.
• Cây tầm bóp dây leo (tam phỏng, xoan leo – họ Bồ hòn Sapindaceae), rất giống với tầm bóp họ Cà. Phân biệt bằng những đặc điểm như cây thân thảo dây leo phân nhánh mảnh, lá nhọn hơn có thể có lông hoặc không, có 2 tua cuốn, quả nang chia thành 3 ô, phồng lên có gân lồi. 

Cả 3 loại cây đều có tác dụng chữa bệnh nhưng cần phải phân biệt để tránh sử dụng nhầm lẫn, ảnh hưởng đến sức khoẻ. 

Nguồn gốc và khu vực phân bổ địa lý

Đây là loại thực vật có nguồn gốc từ châu Mỹ nơi có khí hậu nhiệt đới và di thực ra nhiều nước khác nhau trên thế giới. 

Loại thực vật này được tìm thấy nhiều nhất ở khu vực khí hậu nhiệt đới, mọc hoang khắp nơi ở lề đường, bờ ruộng, bãi cỏ, đất hoang, ven rừng, nơi có độ cao dưới 1500m so với mực nước biển.

Tại Việt Nam, người ta có thể dễ dàng bắt gặp cây thuốc ở khắp mọi nơi, đặc biệt là khu vực nông thôn.

Đặc biệt, nhận thấy giá trị của cây, nhiều địa phương còn dùng hạt giống cây tầm bóp để nhân trồng nhiều nơi, để nấu ăn, làm thuốc chữa bệnh. 

Thu hoạch và bào chế dược liệu

Tầm bóp xanh tốt quanh năm, ra hoa và kết trái quanh năm. Theo kinh nghiệm dân gian, người dân có thể thu hoạch cây thuốc bất kỳ thời điểm nào trong năm. 

Toàn bộ bộ phận cây thuốc từ rễ, thân cành, lá và cả quả đều được thu hái để sử dụng làm dược liệu. Dược liệu có thể dùng tươi hoặc phơi/sấy khô, sao vàng để sử dụng dần. Dược liệu khô cần được bảo quản trong túi kín, tránh ẩm, tránh mốc, mối mọt,… có thể đưa ra phơi lại để dùng trong thời gian dài.

Liệu cây tầm bóp ăn được không, có thể sử dụng bộ phận nào của cây?

Nhiều địa phương sử dụng lá rau tầm bóp để chế biến các món ăn dân dã như luộc, xào với thịt, nhúng lẩu,… đem lại hương vị độc lạ, hơi đắng nhưng lại thanh mát, đặc biệt tốt cho cơ thể.

Không chỉ thế, trẻ con nông thôn cực kỳ ưa chuộng quả cây tầm bóp với vị chua chua thanh thanh, nhiều người cảm nhận ăn rất giống vị cà chua chín.

Cây tầm bóp có tác dụng gì và liều dùng phù hợp

Là một cây thuốc mọc dại, được dân gian sử dụng từ lâu đời, tác dụng của dược liệu được cả Đông Y và Y học hiện đại công nhận. 

Cây tầm bóp chữa bệnh gì trong Đông Y

Theo các tài liệu Y học cổ truyền thì cây tầm bóp có vị đắng, tính mát, không có độc tố, có tác dụng thanh nhiệt, khu đàm, lợi thấp, nhuyễn kiên, tán kết và chỉ khái.

Còn riêng quả có vị chua thanh, tính bình, có công dụng thanh nhiệt, tiêu đàm.

Vị thuốc được quy vào 2 kinh là Tâm và Bàng quang.

Trong Đông y, người ta sử dụng dược liệu trong các bài thuốc chủ trị bệnh cảm sốt, viêm đau họng, khản tiếng, ho có đờm, yết hầu sưng đỏ, nôn ói, nấc cụt, thuỷ đậu, nổi ban đỏ, chữa bệnh tay chân miệng, đái tháo đường.

Người dân Ấn Độ sử dụng toàn bộ cây thuốc làm thuốc lợi tiểu, dùng quả chín và nước luộc cây rau tầm bót để hỗ trợ bệnh gan.

Theo Y học hiện đại cây tầm bóp chữa được bệnh gì?

Qua nhiều công trình nghiên cứu, các nhà khoa học ghi nhận trong cây tầm bóp có chứa nhiều hoạt chất quý tốt cho sức khoẻ, phải kể đến như:

• Trong thân cây: Alkaloid, physalin A-D, L-O, F, physagulin A-G, anthocyanin,…
• Trong quả: Vitamin (A, C,…), chất đạm, chất béo, protein, chất xơ, đường, nguyên tố vi lượng (canxi, sắt, kẽm, natri, magie, lưu huỳnh,…), cacbohidrat, nước.

Nhờ đó, dược liệu được nhận định có nhiều tác dụng cho sức khỏe, đang được nghiên cứu ứng dụng trong y học hiện đại.

• Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh Scorbut nguyên do thiếu hụt vitamin C, ngăn ngừa các triệu chứng chảy máu chân răng, khó cầm máu, nướu răng yếu, vết thương lâu lành, vết bầm tím trên da, xuất huyết dưới da.
• Giảm ho, chữa ho khan, ho có đờm, chữa viêm họng.
• Hỗ trợ điều trị gout nhờ chất xơ, axit béo, alkaloid có tác dụng hỗ trợ giảm đau, kháng viêm, tăng cường hấp thụ axit uric trong máu và nước tiểu.
• Hỗ trợ điều trị đái tháo đường, lợi tiểu, chữa bí tiểu, ngăn ngừa hình thành sỏi thận, sỏi bàng quang.
• Tăng cường hệ miễn dịch, chống vi khuẩn, virus, nấm men, chữa bệnh ngoài da như viêm da cơ địa, viêm da dị ứng, nổi mề đay, mẩn ngứa, mụn nhọt.
• Giảm đường huyết, ổn định đường huyết, hạ huyết áp, chống đông máu, chống co thắt,…
• Nghiên cứu của Mỹ cho thấy dược liệu có tác dụng ngăn chặn sự phát triển tế bào ung thư, tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ điều trị ung thư gan, cổ tử cung, vòm họng, phổi,…

Liều lượng sử dụng

Mặc dù là một thảo dược lành tính, không có độc tố nhưng các chuyên gia cảnh báo tuyệt đối không quá lạm dụng. 

Mỗi ngày, bạn chỉ nên sử dụng theo liều lượng dưới đây:

• Nếu dùng cây tươi để uống, nấu nước tắm rửa, đắp bên ngoài da có thể dùng tối đa 80g mỗi ngày.
• Nếu dùng dược liệu khô để sắc thuốc, chỉ nên dùng từ 20 – 40g mỗi ngày.

Hướng dẫn cách sử dụng cây tầm bóp chữa bệnh hay nhất

Trong y học cổ truyền có rất nhiều bài thuốc sử dụng dược liệu để phòng ngừa và chữa bệnh rất hay, được sử dụng từ rất lâu đời và có nhiều phản hồi tích cực.

Dưới đây là một số bài thuốc dân gian hay từ tầm bóp mà bạn có thể tham khảo và sử dụng. 

Chữa ho và viêm họng

Với công dụng thanh nhiệt, giải độc, sát khuẩn rất tốt, trong dân gian sử dụng dược liệu để giảm ho, ho khản tiếng, ho có dãi đờm, chữa viêm họng, sưng yết hầu và cảm sốt, cúm gia cầm.

Bạn có thể tùy chọn sử dụng cây tươi, dược liệu khô hoặc kết hợp thêm các dược liệu khác đều được.

• Cách 1: Hái khoảng 50g cây tươi, rửa sạch nhiều lần rồi sắc cùng 0.5 lít nước, đun cạn còn lại khoảng một nửa. Chắt lấy nước thuốc để uống hết trong ngày, chia thành 2 – 3 lần uống.
• Cách 2: Sử dụng 15 – 20g dược liệu khô, sơ chế sạch sẽ rồi sắc với 500ml nước, đun cạn còn khoảng 250 – 300ml thì chắt nước, uống 2 – 3 lần trong ngày.
• Cách 3: Đun nước thuốc từ 70g tầm bóp tươi (hoặc 30g tầm bóp khô), 15g củ mạch môn khô với 600ml nước, chắt nước thuốc uống trong ngày.

Để có hiệu quả, cần kiên trì sử dụng liên tục trong ít nhất 3 – 5 ngày, kết hợp các biện pháp chăm sóc, bảo vệ cổ họng khoa học. 

Tác dụng với các bệnh da liễu

Cây rau tầm bóp có tác dụng gì với các bệnh da liễu? Với đặc tính mát, thanh nhiệt, giải độc, sát khuẩn, sát trùng mạnh mẽ, đây là một trong những thảo dược thiên nhiên chữa bệnh da liễu rất tốt. 

Người bị bệnh tay chân miệng, nổi ban đỏ, mẩn ngứa, mụn nhọt, thuỷ đậu, viêm da cơ địa, viêm da dị ứng,… có thể tham khảo bài thuốc sau:

• Thuốc uống: Dùng 50g cây tầm bóp tươi hoặc 15g dược liệu khô, sắc cùng 500ml trong khoảng 20 phút, thu về khoảng 200ml và uống trong ngày, sử dụng liên tục cho đến khi khỏi bệnh.
• Thuốc đắp ngoài da: Hái một nắm lá cây, rửa sạch nhiều lần, ngâm với nước muối pha loãng, vớt ra để ráo nước rồi giã nát, đắp trực tiếp vào vết thương ở da.

Ngoài ra, để làm dịu da, sát khuẩn ở bề mặt da, giảm ngứa ngáy, sưng đau bạn có thể nấu nước tắm để tắm rửa hàng ngày.

Vậy cây tầm bóp tắm cho trẻ sơ sinh bị bệnh ngoài da được không? Có, đây là một thảo dược lành tính, dịu nhẹ cho da của trẻ. Tuy nhiên phụ huynh cần lưu ý pha loãng hơn, có thể kết hợp cùng với các loại thảo dược khác êm dịu cho da bé.

Chữa mụn đinh độc, mụn ở vú gây sưng đau

Nếu bị nổi mụn đinh râu, đinh độc, nhọt gây viêm, sưng và đau nhức ở mặt, ở bầu ngực, bạn có thể dùng cách sau:

• Hái khoảng 40 – 80g cây tươi, rửa thật sạch với nước muối pha loãng, rửa lại với nước sạch, rồi vớt ra để cho ráo nước hoàn toàn. 
• Giã nát, dùng khăn xô lọc riêng nước và bã thuốc. Nước cốt chia nhỏ uống trong ngày còn bã đắp lên da mỗi ngày một lần.

Ngoài ra, 2 – 3 ngày một lần dùng cây tầm bóp để nấu nước tắm rửa vết thương để giảm đau, tiêu viêm hiệu quả.

Cách dùng cây tầm bóp chữa bệnh tiểu đường

Các món từ cây tầm bóp ăn có tác dụng gì? Dân gian có món rễ tầm bóp nấu cùng tim lợn và chu sa, hỗ trợ hạ đường và ổn định chỉ số đường huyết hiệu quả. 

Món ăn này làm như sau: 

• Đào 20 – 30g rễ cây tầm bóp, rửa nhiều lần với nước cho thật sạch, cắt thành từng khúc nhỏ.
• 1 quả tim lợn nhỏ, khử hôi, sơ chế sạch sẽ sau đó cắt thành khúc vừa ăn.
• Hầm tim lợn, rễ cây thuốc, thêm một thìa cafe chu sa cho chín kỹ trong khoảng 20 phút, không nêm gia vị khác. 

Mỗi ngày ăn tim lợn hầm rễ tầm bóp một lần, một liệu trình dùng liên tục trong 5 – 7 ngày.

Bên cạnh đó, bạn cũng có thể sắc nước từ rễ cây để uống hàng ngày, mỗi ngày dùng 30g rễ tươi. 

Ăn quả cây tầm bóp có tác dụng chữa bệnh gì hiệu quả?

Quả tầm bóp có vị chua thanh, ăn ngon và lạ miệng. Không chỉ thế, nó còn có tác dụng chữa đờm, thuỷ thũng, chữa ho. 

Người dân vùng sông nước thường xuyên sống dưới nước có truyền tai nhau bí quyết ăn quả tầm bóp để bổ sung vitamin C, phòng ngừa bệnh Scorbut.

Hiệu quả chữa bệnh ung thư khó ngờ của cây thuốc

Cây tầm bóp trị bệnh gì hiệu quả mà được nhiều người săn tìm đến vậy? Khi nghiên cứu về cây thuốc, các nhà khoa học bất ngờ khi dược liệu này có khả năng phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh ung thư. 

Hoạt tính tiêu diệt tế bào ung thư mạnh nhất với loại ung thư gan, tử cung, phổi, vòm họng, đại tràng,…

Một số bài thuốc dùng trong điều trị ung thư được sử dụng rất phổ biến trong dân gian gồm:

• Bài 1 (ung thư phổi, cổ tử cung, gan, ruột, vòm họng, mũi): Sắc 1.5 lít nước cùng với 30g tầm bóp khô, 40g bách giải, khi sôi vặn nhỏ lửa đun cạn còn 700ml thì chia 2 phần uống trong ngày, uống liên tiếp 2 – 3 tháng.
• Bài 2 (ung thư tử cung, phổi, đại tràng, họng): Lấy 30g cành có hoa, lá và quả khô tầm bóp, 20g bạch truật, 10g mỗi loại gồm cát cánh, huyền sâm, mạch môn, huyền sâm, hoàng cầm và 4g cam thảo. Tất cả sắc cùng 4 bát nước còn 2 bát, chia 2 lần uống, dùng liên tiếp 15 – 20 ngày, nghỉ 10 ngày rồi tiếp tục, kiên trì sử dụng trong thời gian dài.
• Bài 3: Sử dụng 30g dược liệu khô và 40g xạ đen để sắc thuốc cùng 1.5 lít nước, đun kỹ cho đến khi còn một nửa thì uống hết trong ngày, dùng liên tục vài tháng. 

Tăng cường hệ miễn dịch, phòng ngừa bệnh tật

Bên cạnh các tác dụng chữa bệnh thì ông cha ta còn sử dụng thảo dược để tăng cường chức năng của hệ miễn dịch và phòng ngừa bệnh tật. 

Vậy ăn cây tầm bóp có độc không?

Không chỉ là thuốc, tầm bóp còn là một loại “rau” ngon được sử dụng để chế biến thành các món ăn, vừa ngon miệng vừa tốt cho sức khỏe. 

Một số món ăn ngon từ thảo dược:

• Cây tầm bóp nấu canh: Hái lá non, vò nhẹ rồi rửa sạch, thái nhỏ và nấu thành món canh thanh nhiệt vào mùa hè.
• Rau tầm bóp luộc, xào: Dùng lá và đọt non chế biến tương tự như các loại rau bình thường.
• Tầm bóp xào thịt: Thái thịt thành miếng mỏng, xào cho săn rồi thêm rau non vào, đảo cho chín và nêm nếm gia vị vừa miệng. 

Những món ăn này rất tốt cho bệnh nhân tiểu đường, huyết áp, ung thư.

Cách pha trà dược liệu

Tầm bóp cũng là một loại thảo mộc làm trà được nhiều người ưa thích bởi vị đắng dịu, thanh nhiệt và tốt cho cơ thể. 

Bạn có thể pha trà hoặc nấu nước trà để sử dụng:

• Cách 1: Lấy một ít tầm bóp khô (10g) cho vào bình trà, tráng qua nước sôi lần đầu. Đổ thêm nước sôi và hãm trong khoảng 10 phút là có thể uống được.
• Cách 2: Đun nước 50g thảo mộc khô cùng 1.5 lít nước để uống thay trà mỗi ngày.

Rất nhiều người thích trà thảo dược từ tầm bóp bởi vị đắng dịu, uống vào rất mát, sử dụng mỗi ngày sẽ tốt cho sức khỏe. Đặc biệt, bệnh nhân bị tiểu đường, ung thư nên sử dụng loại trà này để tốt cho cơ thể và hỗ trợ điều trị bệnh.

Lưu ý, kiêng kỵ cần ghi nhớ khi dùng

Khi sử dụng dược liệu, để đảm bảo an toàn cho sức khoẻ và những bài thuốc phát huy hiệu quả tốt nhất bạn cần chú ý những điều sau:

• Dùng dược liệu đúng liều lượng trong các bài thuốc, không tự ý thay đổi thành phần bài thuốc, không dùng quá liều lượng dược liệu mỗi ngày.
• Những tác dụng phụ không mong muốn có thể gặp gồm nổi mẩn ngứa, khó thở, tức ngực, buồn nôn,…tuy nhiên rất hiếm gặp. Chỉ xảy ra nếu dùng quá liều lượng cho phép, người có cơ địa dị ứng, nhạy cảm với thảo dược. 
• Phụ nữ đang có bầu và trẻ em dưới 6 tuổi không nên tự ý sử dụng. 
• Nếu đang trong thời gian sử dụng thuốc Tây, TPCN thì nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu muốn dùng thêm thảo dược. Một số loại có thể tương tác với nhau làm giảm tác dụng, gây tác dụng phụ,…
• Khi dùng trà/nước uống/thuốc sắc từ dược liệu chỉ được dùng trong ngày, không để qua đêm sẽ gây ra những phản ứng hoá học có thể gây hại cho đường ruột, cơ quan nội tạng.

Mua cây tầm bóp ở đâu và giá bao nhiêu?

Đây là vị thuốc được sử dụng rộng rãi trong Đông Y, do đó, bạn có thể mua cây tầm bóp ở các cửa hàng thuốc dược liệu, đại lý phân phối dược liệu,…

Hiện nay, giá dược liệu trên thị trường dao động từ 200.000 đến 280.000 VNĐ/kg khô tuỳ địa chỉ. 

Tuy nhiên, chúng tôi khuyên bạn nên chọn mua dược liệu ở địa chỉ uy tín để đảm bảo dược liệu chất lượng và an toàn. Thực tế thì trên thị trường hiện nay không thiếu những cơ sở vì mục tiêu lợi nhuận mà đánh lừa người tiêu dùng bằng cách trà trộn cây cỏ không có giá trị. Hoặc do cơ sở vật chất kém mà quy trình bào chế dược liệu không đạt chuẩn, không đảm bảo vệ sinh, gây ẩm mốc, mối mọt, khi sử dụng phải rất độc cho cơ thể. 

Cây tầm bóp không chỉ là một loại “rau dại” mọc hoang mà còn là vị thuốc Đông y quý, nổi bật với nhiều công dụng phòng ngừa chữa bệnh hiệu quả. Tuy nhiên khi sử dụng, bạn cần chú ý những lưu ý chúng tôi chia sẻ để đảm bảo an toàn nhất cho sức khoẻ.