Cây phèn đen được biết đến là loại cây mọc dại rất nhiều trong tự nhiên. Tuy nhiên loại cây này có rất nhiều công dụng trong điều trị bệnh có thể bạn chưa biết. Hãy cùng khám phá ngay các công dụng chữa bệnh tuyệt vời từ cây phèn đen dưới đây.

Tìm hiểu về cây phèn đen

• Tên khoa học: Phyllanthus Reticulatus Poir.
• Họ: Thầu dầu (Euphorbiaceae). 
• Tên gọi khác: Diệp minh châu, cây mực, chè nộc.

Đặc điểm thực vật

Cây phèn đen là loại cây bụi nhiều nhánh, thường cao từ 1 – 5 m. Vỏ cây màu nâu đỏ nhạt hoặc nâu xám, thân có lông khi còn non, khi già nhẵn.

Lá cây phèn đen mọc so le, có hình dạng thay đổi, hình trái xoan hình bầu dục hay hình trứng ngược theo các cành mảnh mai. Các lá có kết cấu mỏng và thường không có lông chỉ có một đường vân lưới màu đỏ đáng chú ý. Phiến lá rất mỏng dài 1,5 – 3cm, rộng từ 6 – 12mm. Màu lá thường thay đổi theo từng mùa, mùa đông lá có màu vàng úa, mùa thu hơi xanh màu gỗ.

Hoa rất nhỏ có màu vàng lục, pha chút đỏ và mọc thành cụm trên đầu các cành mảnh ngắn dài khoảng 3 cm. Hoa phèn đen tạo ra mùi lạ, đặc biệt là vào các buổi tối mùa xuân và mùa hè. Cây ra hoa từ tháng 9 đến tháng 10 hàng năm. 

Quả cây phèn đen mọng rất nhỏ, hơi tròn, lúc đầu có màu xanh lục, khi chín chuyển sang màu tím đen, đường kính 4 – 6 mm.

Dựa vào đặc điểm của cây mà phân loại cây phèn đen thành:

• Cây phèn trắng: Đây là loại cây rất hiếm gặp trong tự nhiên. Do đó có rất ít công trình nghiên cứu về thành phần và công dụng của loại cây này.
• Cây phèn đen bonsai được biết đến là 1 cây dược liệu quý và là một loại cây cảnh được nhiều người ưa chuộng. 

Cây phèn đen mọc ở đâu?             

Loại cây này rất dễ sống thường mọc ở bờ rừng, ven đường, bờ ruộng,… Do đó, loại cây này được trồng rất phổ biến ở các nước Châu Phi và Châu Á, trong đó có Việt Nam.

Bộ phận thường dùng

Bộ phận thường dùng: Lá, rễ và vỏ cây.

Cách sơ chế:

• Rễ được thu hái vào mùa thu, sau khi thu hái về đem bỏ tạp chất, rửa sạch đất, thái nhỏ và phơi khô để dùng dần. 
• Lá thường được hái vào thời điểm xuân – hè, sau khi hái về được phơi khô trong râm và bảo quản ở nơi khô ráo. 
• Vỏ cây được thu hái quanh năm, có thể dùng tươi hoặc phơi khô dùng dần.

Cây phèn đen có tác dụng gì?

Trong y học, cây phèn đen được biết đến với công dụng:

• Công dụng: Rễ có vị chát tính lạnh, tác dụng chỉ tả, thu liễm và tiêu viêm. Vỏ  có vị nhạt chát, gây chuyển hóa. Lá có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu và sát trùng.
• Chủ trị: Lá được dùng để điều trị huyết nhiệt gây đinh nhọt, ứ huyết do chấn thương, tiêu chảy, phù thũng, lỵ và sốt cao. Rễ được dùng để trị chứng bệnh như: trẻ em cam tích, viêm thận, viêm gan, viêm ruột, lỵ và ruột kết hạch. Vỏ thân dùng để trị chứng khó tiểu, đậu lên mủ,…
• Ở Ấn Độ, phèn đen được dùng để trị đau răng và chứng ỉa chảy ở trẻ nhỏ. Quả được gọi là “amla” hoặc “quả lý gai Ấn Độ” là một loại thuốc bổ thường được sử dụng cho các bệnh về gan.
• Trong y học Tây Tạng, phèn đen được sử dụng để điều trị bệnh về máu và mật; các chế phẩm của cây còn được áp dụng để điều trị bệnh tăng huyết áp và vô niệu.
• Ở Thái Lan, cây phèn đen được đặt tên là “makham pom” và được sử dụng để điều trị các bệnh mãn tính về đường tiêu hóa. 
• Một số bộ lạc châu Phi sử dụng phèn đen làm dược liệu để điều trị bệnh sốt rét, sốt thông thường và giúp chữa lành các vết thương.
• Ở Brazil, cây phèn đen được biết đến với cái tên phổ biến là “quebra-pedras” có lá có thể dùng làm thuốc lợi tiểu, trị bệnh tiểu đường, vàng da, an thần,…

Cây phèn đen chữa bệnh gì?

Một số bài thuốc hiệu quả từ cây phèn đen được sử dụng rộng rãi trong dân gian là:

Chữa gai cột sống

Điều trị bệnh lý liên quan đến xương khớp là một trong những ưu điểm của cây phèn đen. Ngoài ra, bài thuốc từ dược liệu này giúp hỗ trợ cải thiện tình trạng đau xương do tai nạn hoặc chấn thương. 

• Chuẩn bị: Phèn đen khô, lá lốt mỗi loại 30g; lá bưởi bung, cỏ xước mỗi loại 20g và rễ gấc 10g.
• Cách dùng: Đem nguyên liệu đi rửa sạch và để ráo nước. Sau đó đem sao vàng bưởi bung, lá lốt, cỏ xước và rễ gấc. Đem tất cả các vị thuốc cho vào sắc cùng 2 lít nước trong vòng 2 giờ đồng hồ. Mỗi ngày chia nước thuốc thành 3 phần rồi sử dụng trước bữa ăn 30 phút để đem lại hiệu quả trị bệnh tốt nhất.

Chữa bệnh kiết lỵ

Dược liệu phèn đen chứa các hợp chất có khả năng kháng khuẩn rất tốt, nên thường được sử dụng để chữa bệnh liên quan đến tiêu hóa do một số loại vi khuẩn virus gây ra như kiết lỵ. Cách dùng bài thuốc trị các chứng bệnh này đơn giản như sau:

Bài thuốc 1:

Lấy 20g rễ cây phèn đen đem sao vàng hạ thổ rồi sắc với 20g vỏ quả lựu đã sao vàng thành thuốc uống. Chia nước thuốc uống 2 lần trong ngày, sử dụng từ 3 – 7 ngày các triệu chứng bệnh sẽ giảm dần.

Bài thuốc 2:

• Chuẩn bị: Lá phèn đen, lá trắc bách diệp mỗi loại 1 nắm và 5 lá huyết dụ.
• Cách dùng: Đem tất cả nguyên liệu đi rửa sạch bằng nước muối rồi sao vàng. Cho dược liệu vào ấm sắc với 1 lít nước đến khi còn 200ml thì sử dụng. Chia thuốc thành 4 phần bằng nhau và sử dụng 3 phần trong ngày. Phần còn lại cho thêm nước ấm và ngâm kĩ từ 1 – 2 lần. Thực hiện từ 5 – 10 ngày sẽ thấy bệnh chuyển biến tốt hơn.

Chữa thủy đậu

Ngăn ngừa thủy đậu lan rộng và tạo nhiều tổn thương trên da, người bệnh có thể dùng cách điều trị sau:

Cách 1:

Dùng 1 nắm phèn đen (cả thân, lá, rễ) và 1 ít muối trắng. sau đó đem dược liệu đi rửa sạch, phơi cho ráo nước rồi cho vào ấm đun sôi với 300ml nước đến khi cô đặc lại thì cho thêm muối trắng.

Dùng hỗn hợp nước thuốc bôi vào các vị trí có mụn thủy đậu, kiên trì sử dụng sẽ thấy triệu chứng thuyên giảm.

Cách 2: 

Lấy nắm cây phèn đen, đun sôi với nước rồi chắt 1 bát con để uống. Sau đó đun đặc nước thuốc, cho thêm muối trắng để bôi chấm vào những mụn thủy. Cách sử dụng này mang lại hiệu quả cao đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ mắc chứng thủy đậu.

Cây phèn đen chữa sâu răng và chứng chảy máu chân răng

Cây phèn đen có tác dụng diệt khuẩn, nên được dùng để trị chứng đau nhức răng gây ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Loại cây ngày ngoài tác dụng giảm sưng đau còn giúp răng luôn khỏe mạnh hơn. Cách dùng: 

• Cách 1: Sử dụng cành phèn đen để nhai mỗi ngày.
• Cách 2: Kết hợp sử dụng lá xuyên tiêu, long não, phèn đen phơi khô với lượng bằng nhau. Sau đó đem đi tán thành bột mịn rồi đắp lên vùng nướu đang chảy máu. Cách dùng này giúp cầm máu nhanh, giảm đau nhức rất hiệu quả.

Chữa bệnh trĩ

Người mắc bệnh trĩ có thể sử dụng bài thuốc sau:

Phèn đen khô, lá huyết dụ, lá trắc bách diệp mỗi loại 20g và đem đi rửa sạch. Sau đó cho vào sắc cùng với 700ml nước đến khi còn 300ml thì tắt bếp. Sử dụng nước thuốc hàng ngày các búi trĩ sẽ teo lại và không gây ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày nữa.

Chữa chứng suy thận, thận hư

Suy thận hay thận hư cũng có thể điều trị bằng bài thuốc sau:

• Cách 1: Cây quýt gai, cây phèn đen, cây nổ và cây muối mỗi loại dùng 20g. Đem thảo dược rửa sạch rồi sắc với 1,5 lít nước đến khi còn 700ml thì chia ra làm 3 lần uống trong ngày.
• Cách 2: Lấy 30g phèn đen khô, rửa sạch rồi đem sao vàng hạ thổ. Sau đó đun dược liệu với 1 lít nước, đến khi còn 500ml nước thì dùng để uống hàng ngày.

Cây phèn đen chữa rắn cắn

Khi bị rắn độc cắn cần sử dụng một nắm lá tươi giã nhỏ, phần nước cốt dùng để uống còn phần bã đắp vào vị trí bị cắn. 

Rắn độc rất nguy hiểm, đắp lá phèn đen chỉ là bước sơ cứu ban đầu. Sau đó cần đưa người bị rắn cắn đến bệnh viện để điều trị kịp thời tránh chất độc lây lan sang cơ quan khác.

Trị mụn nhọt

Mụt nhọt thường là nỗi ám ảnh của bị em phụ nữ khiến họ luôn thấy tự ti với bề ngoài của mình. Để điều trị dứt điểm tình trạng mụn và bảo vệ làm da cần:

Dùng lá bèo ván và phèn đen tươi với một lượng vừa đủ sau đó giã nát và đắp lên vùng da mọc mụn. Đắp thuốc hàng ngày mụn nhọt sẽ giảm dần và trả lại làn da nhẵn mịn, trắng hồng.

Mua cây phèn đen ở đâu?

Cây phèn đen có bán ở tất cả các hiệu thuốc Đông y trên toàn quốc. Ngoài ra, dược liệu này còn có thể dễ dàng mua được online trên các trang thương mại điện tử. Giá thành cũng tương đối rẻ chỉ từ 100.000 VNĐ – 150.000 VNĐ/ 1kg dược liệu khô.

Tuy nhiên, hiện nay dược liệu được bày bán tràn lan và khó kiểm soát được chất lượng và nguồn gốc. Do đó khi mua người dùng cần lựa chọn dược liệu mới, không bị ẩm mốc và ở địa chỉ uy tín để đảm bảo chất lượng.

Lưu ý khi sử dụng cây phèn đen tại nhà

Một số lưu ý khi sử dụng cây phèn đen trị bệnh người dùng cần nắm được là:

• Cây phèn đen là loại cây có độc tính mạnh nên sử dụng không đúng cách sẽ gây ra nhiều tác dụng phụ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Do đó người bệnh cần sử dụng liều lượng hợp lý, tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
• Nếu khi dùng cơ thể gặp phải tình trạng hôn mê, hoa đầu chóng mặt, buồn nôn cần đến ngay cơ sở y tế để thăm khám và khắc phục nhanh chóng, tránh để lâu gây ảnh hưởng tính mạng.

Cây phèn đen có tác dụng trị bệnh rất tốt nhưng có chứa độc tính mạnh. Vì vậy, trước khi dùng cần tìm hiểu thật kỹ về công dụng cũng như cách thực hiện các bài thuốc chữa bệnh để tránh những tác dụng ngoài ý muốn.