Cây ô rô thường được dân gian sử dụng làm cảnh và làm bờ rào. Tuy nhiên ít người biết đến loại cây này có thể dùng làm thuốc chữa bệnh rất tốt. Dưới đây là cách nhận biết và sử dụng cây ô rô trị bệnh hiệu quả nhất bạn có thể tham khảo và ứng dụng trong cuộc sống.

Cây ô rô là cây gì? Đặc điểm nhận dạng

• Tên khoa học: Circus Japonicus Maxim.
• Họ: Cúc Asteraceae.
• Tên gọi khác: Ô rô gai, ô rô nước, ắc ó, ô rô nước, ô rô hoa trắng, dã hồng hoa, lão thử lặc, sơn ngưu bàng, hê hạng thảo, thích khái tử, thiết thích ngãi, đại kế,…

Cây ô rô gồm những loại nào? Cách nhận biết

Cây ô rô được chia ra làm 4 loại khác nhau:

Cây ô rô cạn

• Thân cây có màu xanh lục, nhỏ, mảnh và nhiều rãnh dọc. Thân có thể mọc cao từ 58 – 80cm trở lên. 
• Rễ trụ dài, phình to, xung quanh có nhiều rễ phụ. 
• Lá mọc so le, không có cuống, chia thành thùy, chiều dài khoảng 20 – 40cm trở lên, rộng từ 5 – 10cm, mép lá có gai dài, mặt trên nhẵn, đầu nhọn. Càng lên phần ngọn, lá càng nhỏ lại và được chia thành nhiều thùy hơn. 
• Hoa có màu tím, lưỡng tính, nở thành cụm hình cầu, thường mọc ở kẽ lá hoặc đầu cành. Mỗi cụm hoa ô rô có đường kính khoảng 3 – 5 cm. 
• Quả thuôn dài, hình hơi dẹt, có hạt chứa nhiều dầu. Loại cây ô rô cạn thường ra hoa vào tháng 5 – 7 và cho quả vào tháng 8 – 10.

Cây ô rô nước

Khác với loại cây cạn, cây ô rô nước là giống cây bản địa của Ấn Độ và Sri Lanka. 

• Thân có màu lục nhạt, tròn nhẵn. Phiến lá cứng, mọc đối xứng nhau, mặt trên nhẵn, xung quanh viền lá có gai. 
• Hoa ô rô nước có màu xanh lam hoặc màu trắng. Quả hình bầu dục, chứa 4 hạt dẹp, màu nâu bóng, vỏ trắng trắng và xốp. Loại cây này thường ra hoa và có quả vào tháng 10 và tháng 11.

Cây ô rô gân vàng

Đây là loại cây hình trứng màu lục nhạt pha vàng, có gân lá màu vàng nổi bật. Hoa nở quanh năm và có màu trắng, rải rác các đốm màu tím đỏ nên được ưa chuộng trồng làm cảnh.

Cây ô rô gân đỏ 

Loại cây này còn được gọi là ô rô tía. Cây mọc thành bụi, thân cây có màu đỏ tía, lá hình trứng, dày và có mạng gân màu đỏ, mặt lá có nhiều màu như: Màu tím, xám xanh, hồng pha loang lổ. Hoa mọc từng cụm có màu trắng pha chấm tím và cũng có gân đỏ.

Theo nghiên cứu y học, chỉ có cây ô rô cạn và ô rô nước có tác dụng điều trị bệnh. Các loại cây khác thường được trồng để làm cây cảnh. Do đó, khi sử dụng cần dựa vào đặc điểm của từng cây để phân biệt, tránh bị nhầm lẫn.

Phân bố địa lý 

Ô rô là cây thuốc có nguồn gốc từ Ấn Độ sau đó du nhập qua nhiều nước khác nhau như Thái Lan, Nam Trung Quốc, Việt Nam, Malaysia, Indonesia,…

Tại Việt Nam, loại cây này tập trung chủ yếu ở các tỉnh phía Bắc và miền Trung.

Ô rô cạn thường mọc hoang, ưa nắng nhiều, do đó bắt gặp chủ yếu ở chân đồi núi thấp, triền núi. Còn ô rô nước ưa những vùng đất ẩm, độ ẩm cao ở những vùng đầm lầy, ao hồ, bờ sông, bờ suối, cửa sông, bãi biển nước lợ,…

Bộ phận thường dùng

Bộ phận thường dùng: Sử dụng tất cả các bộ phận của cây, đặc biệt là phần rễ.

Thời gian thu hoạch: 

• Ô rô cạn được thu hái vào mùa hè và mùa thu, đây là thời điểm cây ra hoa, rễ phát triển to nhất và có dược tính cao.
• Ô rô nước được thu hái vào dịp cuối năm vào tháng 10, tháng 11 khi cây đang ra  nhiều hoa.

Cách sơ chế:

• Sau khi thu hoạch về, đem cây thuốc rửa sạch, cắt bỏ rễ con rồi cắt rễ và các bộ phận khác để riêng.
• Đem dược liệu mới cắt đi phơi hoặc sấy khô rồi bảo quản trong túi kín, tránh nước, ẩm mốc.

Ngoài ra, có thể sử dụng cây ô rô tươi để chữa bệnh vì cây tươi không có độc và có chứa dược tính giống thảo dược khô.

Cây ô rô có tác dụng gì?

Mỗi loại cây ô rô có chứa thành phần dược tính khác nhau do đó được sử dụng để điều trị chứng bệnh khác nhau. 

Trong y học cổ truyền

Theo Đông y:

Cây ô rô cạn: 

Cây có vị ngọt, tính bình, thường được chỉ định dùng cho các đối tượng mắc các bệnh lý liên quan đến máu do xuất huyết hoặc nhiệt như thổ huyết, tiểu ra máu, rong kinh, băng huyết,… Bên cạnh đó, dược liệu này cũng được dùng để trị ghẻ lở, mụn nhọt, viêm ruột thừa, tiêu thũng,… 

Cây ô rô nước:

Cây có tính mát, vị hơi mặn, thường được dùng để giảm đau, tiêu sưng, tiêu đờm, làm tan máu ứ đọng, trị viêm gan, hạ khí. Rễ của loại cây này có tính hàn, vị mặn chua và đắng nhẹ, do đó được dùng long đờm, tiêu viêm,… Cụ thể: 

• Rễ và lá: Được dùng trị thuỷ thũng, tiểu buốt, tiểu rắt, bệnh đường ruột, thấp khớp.
• Búp đọt: Trị bệnh đau gan, viêm gan, vàng da.
• Rễ cây: Người Trung Quốc thường dùng để chữa hạch bạch huyết, đau gan, sưng gan, đau dạ dày, hen suyễn, u ác tính.
• Toàn cây: Có tác dụng hưng phấn, chữa tình trạng ho có đờm, hen suyễn, đau lưng, nhức mỏi khớp, tê bì tay chân,…

Trong y học hiện đại

• Ô rô cạn: Thành phần chính trong cây ô rô cạn là tinh dầu, flavones, alkloit, alpha amyrin beta-amyrin, taraxasteryl, beta-sitosterol, pectolinarin, axetat. Đặc biệt chất flavones có trong loại cây này giúp thúc đẩy quá trình biệt hóa tế bào mỡ và hấp thu glucose, có thể có lợi cho bệnh nhân tiểu đường.
• Ô rô nước: Các bộ phận rễ, lá, thân và hoa của cây có thành phần chủ yếu là Ethanolic, Methanolic, chloroform, hexan. Ngoài ra trong vỏ cây có các hoạt chất: Alkaloids, glycoside, lignans, sterol, axit béo, và axit béo dẫn xuất axit coumaric. Trong lá cây này có nhiều chất nhầy và tanin.

Theo một số tài liệu nghiên cứu y học của Ấn Độ và Trung Quốc, ô rô nước còn chứa steroid, triterpenoids, saponin, flavonoid.

Cây ô rô trị bệnh gì? Bài thuốc từ cây ô rô cạn

Các loại cây ô rô đều chứa thành phần có lợi cho sức khỏe do đó loại cây này được sử dụng để điều trị rất nhiều loại bệnh khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc có chứa vị thuốc ô rô thường dùng:

Các bài thuốc sử dụng dược liệu ô rô cạn là:

Cây ô rô cạn trị ghẻ

Ghẻ lở là bệnh do ký sinh trùng gây ra, nguyên nhân chủ yếu do môi trường ô nhiễm và không vệ sinh cơ thể sạch sẽ. Tình trạng này khiến cơ thể ngứa ngáy, khó chịu và có thể gây tổn thương da.

• Cách dùng: hái một nắm lá ô rô tươi, đem rửa sạch rồi giã nát và đắp lên vùng da bị ghẻ. Đắp thuốc mỗi ngày để các triệu chứng ghẻ biến mất và da nhanh phục hồi hơn.
• Lưu ý: Nên vệ sinh da sạch sẽ trước khi đắp thuốc để đạt hiệu quả tốt nhất.

Chữa chảy máu chân răng

Cách cầm máu nhanh chóng khi bị chảy máu chân răng là:

Dùng một vài lá cây ô rô tươi ngâm cùng với nước muối loãng. Sau đó đem giã nát rồi chắt lấy nước cốt để ngậm trong vài phút rồi nhả ra. Ngậm hàng ngày tình trạng chảy máu chân răng sẽ giảm dần và khỏi hẳn.

Nôn ra máu

Cách dùng như sau:

• Sử dụng các vị thuốc ô rô, đại kế, tiểu kế, sơn chi, tông lư bì, đơn bì, thuyên thảo, trắc bách diệp, bạc hà, mao căn và đại hoàng với tỷ lệ bằng nhau.
• Thực hiện phương pháp đốt tồn tính các vị thuốc sau đó giã nhỏ thành bột mịn và bảo quản trong lọ thuỷ tinh.
• Khi dùng pha bột thuốc với nước sôi để nguội uống ngày 2 lần. Kiên trì uống thuốc đến khi triệu chứng nôn ra máu khỏi hẳn thì dừng.

Đại tiện, tiểu tiện ra máu

Đại tiện, tiểu tiện ra máu thường là dấu hiệu bệnh về dạ dày, đại tràng, hoặc đường ruột bị tổn thương. Cách sử dụng cây ô rô giúp giảm tình trạng bệnh này như sau: 

Lấy rễ ô rô đã phơi khô cho vào ấm đun với nước và dùng để uống mỗi ngày. Uống mỗi ngày 1 thang, chia uống 2 – 3 lần trong ngày để các triệu chứng suy giảm nhanh chóng. Bên cạnh đó, người bệnh có thể uống nước lá ô rô tươi giã nát để làm tăng hiệu quả trị bệnh.

Trị đứt tay chảy máu

Khi bị chảy máu ngoài da như đứt tay, đứt chân, xước da do va chạm, có thể cầm máu ngay lập tức bằng cách dùng lá non cây ô rô giã nát rồi đắt lên. Thực hiện đắp thuốc thường xuyên không chỉ cầm máu mà còn giúp vết thương nhanh chóng lành miệng.

Chữa rong kinh

Rong kinh là tình trạng thường gặp trong kỳ kinh nguyệt của phụ nữ. Đây là dấu hiệu bị ra máu quá nhiều, kéo dài trong nhiều ngày, máu kinh có dấu hiệu bất thường. Tình trạng rong kinh để lâu sẽ dẫn đến thiếu máu và nhiều hệ lụy nguy hiểm khác.

Cách dùng: 

• 30g rễ cây ô rô thái nhỏ, sao vàng với giấm cho đến khi cháy đen.
• 20g bố hoàng đem sao vàng theo phương pháp tồn tính.
• 18g hoa cây kinh giới sao cháy theo phương pháp tồn tính.
• Sau đó đem 3 vị thuốc trên sắc với nước và uống mỗi ngày 1 thang.

Để trị dứt điểm chứng rong kinh, nên sử dụng bài thuốc này trong nhiều ngày và kỳ kinh nguyệt.

Trị ứ huyết, thống kinh

Ứ huyết kinh nguyệt là trường hợp máu kinh ứ tắc không thoát ra ngoài được, dẫn đến tình trạng căng tức bụng dưới, đau bụng dưới, khó chịu. Cách điều hòa kinh nguyệt giúp giả, đau quặn bụng khi tới kỳ kinh đơn giản như sau:

• Dùng 25g rễ ô rô và 15g lá tràm rửa sạch sau đó thái nhỏ.
• Đem 2 vị thuốc sao cùng giấm cho đến khi thuốc chuyển thành màu đen.
• Sau đó mang đi sắc với nước và uống liên tục trong khoảng 1 chu kỳ (tức 30 ngày) để có hiệu quả tốt nhất.

Trị ngứa âm đạo

Âm đạo bị viêm nhiễm gây ngứa ngáy, ngứa rát rất khó chịu, ảnh hưởng đến tâm lý và sinh hoạt hàng ngày của chị em phụ nữ. Giảm tình trạng khó chịu này, ngoài vệ sinh sạch sẽ có thể kết hợp sử dụng bài thuốc sau:

• Hái một nắm lá cây và rễ cây ô rô, rửa sạch sẽ bằng nước muối loãng.
• Đun thuốc cùng 1 lít nước cho đến khi chỉ còn lại khoảng 700ml thì đổ ra chậu sạch.
• Chờ đến khi nước thuốc còn ấm thì dùng để vệ sinh vùng kín. Mỗi ngày vệ sinh bằng nước thuốc từ 1 – 2 lần sẽ thấy vùng kín sạch sẽ, khô thoáng, hết ngứa ngáy và hết hôi hiệu quả.

Bị động thai chảy máu

Động thai gây chảy máu là hiện tượng vô cùng nguy hiểm, đe dọa đến tính mạng của cả mẹ và thai nhi. Ngoài việc cần đưa thai phụ đến thăm khám và điều trị ở cơ sở y tế có thể kết hợp sử dụng bài thuốc sau:

• Lấy 1 nắm lá và rễ cây ô rô cạn, đem rửa sạch cùng nước muối.
• Đem thảo dược giã nát hoặc say nhuyễn rồi vắt lấy nước cốt để uống. Mỗi ngày uống từ 1 – 2 lần nước thuốc giúp hỗ trợ giảm tình trạng chảy máu và ổn định thai kỳ rất tốt.

Chữa viêm ruột thừa mãn tính

Ruột thừa bị viêm gây nên các triệu chứng khó chịu như đau bụng quanh rốn, sốt, rối loạn tiêu hóa,… Ngăn chặn và giảm thiểu các triệu chứng này, trong dân gian đã sử dụng bài thuốc từ dược liệu ô rô.

Cách dùng: Dùng 40g cây ô rô (dùng cả cây), rửa sạch và giã nát, sau đó chắt lấy nước cốt. Mỗi lần uống 1 thìa nhỏ, ngày uống 2 thìa, sử dụng hàng ngày sau 1 tuần triệu chứng bệnh sẽ giảm dần.

Chữa tràng nhạc và bệnh hạch bạch huyết

Cách dùng: Lấy 30g cây ô rô, 19g mỏ quạ và 13g thóc lép sắc với nước để uống hàng ngày. Kiên trì sử dụng từ 7 – 10 ngày trở lên các triệu chứng sẽ có dấu hiệu giảm dần.

Trị mụn bằng cây ô rô

Ô rô còn là dược liệu được ưa chuộng trong việc điều trị mụn và làm đẹp da rất được chị em tin tưởng.

Cách dùng: 

• Lấy 1 nắm lá búp non rửa sạch bằng nước muối loãng, sau đó đem giã nhuyễn. 
• Vệ sinh da mặt sạch sẽ, rồi đắp thuốc đã giã lên da, để trong khoảng 15 phút rồi rửa sạch.
• Mỗi tuần thực hiện đắp mặt 2 – 3 lần mụn sẽ mất dần và mang đến một làn da trắng hồng, lỗ chân lông se khít.

Bài thuốc từ cây ô rô nước

Một số bài thuốc sử dụng ô rô nước mà người bệnh nên tham khảo và áp dụng trong cuộc sống là: 

Chữa đau gan, vàng da, trúng độc

Gan đang bị nhiễm độc, hoặc bị tổn thương dẫn tới tình trạng viêm loét thường có biểu hiện đau bụng, vàng da, vàng mắt,… Người bệnh có thể giảm triệu chứng bệnh về gan bằng cách:

• Chuẩn bị 500g ô rô, 500g vỏ của cây quao nước, rửa sạch và cắt thành miếng nhỏ, sau đó đem sao vàng.
• Đem dược liệu đun cùng 3 lít nước đến khi còn 1 lít thì lọc lấy nước đầu.
• Sau đó đổ thêm 1 lít nước lạnh vào đun tiếp đến khi chỉ còn khoảng 500ml thì lọc lấy nước thứ hai.
• Khi dùng trộn 2 lần nước thuốc lại với nhau, cho thêm 4g đường cát trắng và dùng hết trong ngày.

Lưu ý, mỗi lần uống thuốc cần cách nhau 1 tiếng để mang lại hiệu quả tốt nhất.

Chữa sưng gan, sưng lá lách

Cách dùng:

Cho 30g ô rô, 15g liên kiều và 12g thóc thép sắc cùng với nước để uống. Mỗi ngày uống 2 lần, kiên trì sử dụng để đạt hiệu quả tốt nhất.

Chữa ho nhiều, ho có đờm, hen suyễn

Khi xuất hiện cơn ho có đờm hay hen suyễn kéo dài, người bệnh có thể điều trị tại nhà bằng cách sau:

• Chuẩn bị 30g lá ô rô, rửa sạch bằng nước muối và thái nhỏ và 60 – 100g thịt lợn nạc băm nhỏ.
• Cho thịt, lá ô rô đun cùng 500ml nước trên lửa nhỏ khoảng 30 phút cho đến khi chỉ còn lại 150ml. Chia thành 2 phần và ăn hết trong ngày, mỗi tuần ăn khoảng 2 lần sẽ mang lại hiệu quả nhanh chóng.

Cây ô rô nước chữa ho gà

Ho gà là tình trạng xuất hiện cơn ho dai dẳng, ho rũ rượi gây khó thở, tím tái người,… Triệu chứng bệnh thường xuất hiện ở trẻ em nên gặp nhiều khó khăn khi lựa chọn thuốc điều trị. 

Tuy nhiên, cha mẹ có thể chữa trị tình trạng bệnh một cách an toàn, hiệu quả bằng bài thuốc từ cây ô rô sau:

• 20g hoa ô rô rửa sạch sau đó tẩm hoa với mật ong hoặc mật mía, rồi đem sao vàng cho đến khi khô hoàn toàn.
• Đem dược liệu mới sao sắc cùng với nước, mỗi ngày 1 thang, chia nước thuốc uống 2 lần/ngày.

Cho trẻ uống thuốc liên tục từ 1 – 2 tuần để trị dứt điểm tình trạng ho kéo dài.

Chữa đau nhức xương khớp

Đau nhức xương khớp là chứng bệnh xương khớp thường gặp ở người cao tuổi, người lao động nặng hoặc làm việc sai tư thế. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày mà có thể dẫn đến tình trạng viêm, thoát vị, thoái hóa xương khớp rất nguy hiểm, nếu không được điều trị kịp thời sẽ phải sống chung với bệnh suốt đời.

Ngăn ngừa đau nhức thường xuyên và trở nặng, người bệnh có thể sử dụng bài thuốc từ cây ô rô sau: 

• Lấy cây ô rô tươi, cạo bỏ lớp vỏ rễ bên ngoài và lấy phần lõi.
• Đem rửa sạch rồi cắt thành lát mỏng, đem đi phơi hoặc sấy cho đến khi khô hoàn toàn.
• Sau đó lấy rễ khô sắc với nước uống hàng ngày để mang lại hiệu quả chống viêm, giảm đau nhức khớp tay chân, đau lưng.

Chữa thấp khớp, tê bì tay chân

Thấp khớp, đau tê bì chân tay thường trở nặng hơn khi vận động nhiều hoặc khi thời tiết thay đổi. Để ngăn ngừa tình trạng đau nhức tái phát thường xuyên, người bệnh có thể sử dụng bài thuốc sau:

• Dùng 30g rễ ô rô, 20g canh châu, 8g rễ kim vàng và 4g quế chi.
• Dược liệu rửa sạch, thái nhỏ thành lát, đem tẩm rượu rồi sao vàng.
• Sau đó mang đi sắc cùng với nước và chia nước thuốc uống ngày 2 lần vào lúc đói bụng.

Uống nước thuốc mỗi ngày 1 thang, kiên trì sử dụng trong 2 tuần các triệu chứng đau nhức, tê mỏi sẽ giảm nhanh chóng.

Trị táo bón, tiểu vàng

Người bị táo bón, đi tiểu nước tiểu vàng đục có thể sử dụng bài thuốc sau:

• Chuẩn bị 30g rễ cây ô rô, 20g vừng đen (mè đen) và 18g lá muồng trâu.
• Mè đen đem giã nát, rễ ô rô và lá muồng trâu rửa sạch bằng nước muối rồi thái nhỏ.
• Sau đó cho các vị thuốc vào sắc với nước và chia làm 2 lần uống hết trong ngày.

Dùng cây ô rô chữa rắn cắn

Trong dân gian, khi bị rắn cắn có thể sử dụng lá cây ô rô nước để cầm máu rất hiệu quả:

Cách dùng: Lấy 40g lá ô rô, rửa sạch và giã nát rồi chắt lấy nước cốt. Dùng nước cốt để uống và đắp bã thuốc lên miệng vết thương giúp cầm máu nhanh và hồi phục vết thương rất tốt.

Giảm đau, thanh lọc máu

Cách dùng: Đem đun 3g lá ô rô khô với 1,3 lít nước trong khoảng 30 phút. Sau đó chắt lấy nước trà và bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh. Để lạnh 5 – 6 tiếng rồi mang ra sử dụng sẽ có hiệu quả tốt nhất. 

Trà ủ từ lá cây ô rô có hiệu quả cao đối với trường hợp bị đau toàn thân, máu xấu. Sử dụng hàng ngày thay nước uống sẽ mang lại hiệu quả nhanh chóng.

Mua cây ô rô ở đâu? Giá bao nhiêu?

Giá cây ô rô trên thị trường dao động từ 100.000 VNĐ – 150.000 VNĐ/1kg dược liệu sấy khô. Vị thuốc này hiện nay có thể dễ dàng mua ở các nhà thuốc Đông y, nơi phân phối dược liệu hoặc trên các trang thương mại điện tử. 

Tuy nhiên, dược liệu có thể bị pha trộn hoặc làm giả rất nhiều. Do đó trước khi mua cần tìm hiểu kỹ và lựa chọn ở những địa chỉ có uy tín để đảm bảo chất lượng.

Lưu ý khi sử dụng cây ô rô trị bệnh

Ô rô là cây dược liệu không có độc, rất tốt cho cơ thể, tuy nhiên sử dụng không đúng cách có thể làm phản tác dụng. Do đó, khi dùng dược liệu này trị bệnh cần chú ý:

• Vị thuốc ô rô có thể làm thay đổi hiệu quả và làm tăng tác dụng phụ của thuốc Tây y, do đó không nên sử dụng chung nếu chưa được sự đồng ý của bác sĩ. 
• Sử dụng bài thuốc từ cây ô dược trong thời gian dài mới mang lại hiệu quả điều trị cao.
• Đối với trẻ nhỏ, phụ nữ có thai hoặc người có cơ địa mẫn cảm nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng ô rô trị bệnh.

Cây ô rô có giá trị dược liệu rất lớn nên thường được sử dụng trong các bài thuốc chữa bệnh. Tuy nhiên, loại cây này rất dễ bị nhầm lẫn, người bệnh cần tìm hiểu kĩ đặc điểm để phân biệt và tránh sử dụng nhầm lẫn.