Cây địa hoàng là cây dược liệu được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền. Cây dược liệu này sau khi sơ chế được chia thành 4 vị thuốc khác nhau. Mỗi vị thuốc có công dụng và cách dùng khác nhau. Dưới đây là cách phân biệt và sử dụng hiệu quả nhất.

Cây địa hoàng là cây gì? Đặc điểm nhận dạng

• Tên khoa học: Rehmannia Glutinosa (Gaertn) Libosch.ex Steud
• Chi: Địa hoàng.
• Họ: Cỏ chổi (Orobanchaceae).
• Tiếng Trung: Sheng Di Huang.
• Các tên gọi khác: Địa hoàng, Sinh địa, Sinh địa hoàng, Nguyên sinh địa, Thục địa,…

Đặc điểm thực vật cây địa hoàng

• Thân: Cây thân thảo, mọc cao 30 – 40cm, vỏ màu xanh nâu. Toàn thân có lông tiết dài, mịn và có màu tro bao quanh. 
• Lá: Thuộc loại lá đơn mọc cách và mọc vòng theo hình tròn ốc quanh thân. Phiến lá của màu xanh, hình trứng ngược hoặc bầu dục dài, ngọn lá hơi tròn, đuôi lá tù, mép lá có răng cưa không đều nhau. Nách lá có một mầm nhưng không phát triển.
• Rễ: Địa hoàng thuộc loại rễ củ, sau 45 – 50 ngày có thể thu hái.
• Hoa, quả, hạt: Hoa mọc thành chùm trên ngọn cây, đài hình chuông, bên trên nứt thành 5 cánh, tràng hình ống hơi uốn cong và đầu khía 5 cánh giống hình môi. Quả bế đôi, hình tròn trứng dài từ 1,3 – 1.6cm, đường kính 0,6 – 0,9cm, có cánh dài bao búp. 

Trong điều kiện khí hậu Trung Quốc hoa địa hoàng ra vào tháng 3 – 4 và kết quả vào tháng 5 – 6 hàng năm. Mỗi quả có từ 200 – 300 hạt nhỏ có màu nâu nhạt, dạng hình trứng. Ở Việt Nam địa hoàng thường có hoa nhưng không kết hạt.

Cây địa hoàng có đặc điểm thực vật tương đối giống với cây dương địa hoàng tía và dương địa hoàng lông. Do đó khi thu hái và sử dụng dược liệu cần hết sức chú ý. 

Phân bố địa lý cây địa hoàng

Cây địa hoàng có nguồn gốc từ Trung Quốc, chủ yếu phân bố ở các nơi như: Địa hoàng Hoài Khánh: Được trồng lâu đời ở vùng Hà Nam – Trung Quốc; Đại hoàng Kiền Kiều: Được trồng nhiều ở Hàng Châu – Chiết Giang; Địa hoàng trồng nhiều ở Hồ Bắc.

Ở Việt Nam, cây địa hoàng thường được trồng chủ yếu ở các tỉnh phía Bắc như Thanh Hóa, Bắc Giang, các tỉnh Đồng bằng Bắc Bộ,…

Bộ phận thường dùng của cây địa hoàng

Bộ phận thường dùng: Phần rễ củ.

Thời gian thu hái: Phần rễ cây địa hoàng được thu hái ở những cây đã có tuổi thọ ít nhất là 5 – 6 tháng. Mỗi năm, loại cây này được thu hoạch vào 2 vụ đông xuân (tháng 2 – 3), vụ hạ (tháng 8 – 9).

Sơ chế: 

Người dân lựa chọn phần rễ củ có hình trụ cong queo, vỏ ngoài màu vàng đỏ và có những vùng bị thắt lại chia củ thành nhiều khoanh và dễ gãy.

Sau đó đem về rửa sạch rồi để ráo nước rồi đem sơ chế thành các vị thuốc khác nhau:

• Tiên địa hoàng: Là rễ củ địa hoàng tươi, sau khi rửa sạch và thái mỏng thì dùng ngay. Vị thuốc có vỏ ngoài mỏng, màu vàng hoặc đỏ cam, giống như màu cà rốt.
• Can địa hoàng: Sử dụng tiên địa hoàng sấy nhẹ cho đến khi khô.
• Sinh địa: Sử dụng củ cây địa hoàng tươi rửa sạch, thái miếng nhỏ và sấy khô bằng lò trong 6 – 7 ngày. Vị thuốc này có vỏ màu xám và ruột màu vàng nâu.
• Thục địa: Là vị thuốc được chế biến cầu kỳ, yêu cầu kỹ thuật cao cũng như tốn nhiều thời gian nhất. Có 2 cách chế biến sau:

Cách 1: Dùng củ nhỏ nấu thành nước đặc, sau đó tẩm vào những củ rễ to đã được chọn lọc rồi đem đồ xong phơi khô. Thực hiện các bước đủ 9 lần (quy tắc cửu chưng, cửu sái) đến khi chuyển sang màu đen nhánh là dùng được. 

Cách 2: Nấu củ địa hoàng với nước và rượu trắng 40 độ trên lửa nhỏ, luôn đảo đều cho ngấm vào củ đến khi cạn hẳn. Sau đó thêm gừng và nước đun tiếp lần 2 cho đến khi củ chuyển sang màu đen nhánh.

Bảo quản: 

• Đối với rễ củ cây địa hoàng tươi, nên sử dụng ngay sau khi thu hoạch hoặc bỏ ngăn mát của tủ lạnh để sử dụng qua ngày.
• Đối với rễ củ khô, cần bảo quản trong túi nilon hoặc hộp kín, tránh ẩm mốc để sử dụng lâu dài.

Tác dụng của cây địa hoàng

Quy kinh, tính vị:

• Củ địa hoàng tươi có vị ngọt, đắng, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, mát máu. 
• Can địa hoàng: có vị ngọt, tính hàn, có công dụng dùng để chữa cho các chứng bệnh huyết hư gây sốt cao hoặc xuất huyết như nôn ra máu, chảy máu cam, băng kinh, băng huyết, kinh nguyệt không đều, động thai,…
• Sinh địa hoàng (củ cây địa hoàng sấy khô) có vị ngọt, tính hàn, có tác dụng tư âm dưỡng huyết, thanh nhiệt, dưỡng âm, sinh tân dịch,…
• Thục địa hoàng có vị ngọt, mùi thơm, tính hơi ôn, có tác dụng nuôi thận, dưỡng âm, bổ huyết, làm đen râu tóc, dưỡng huyết,…

Tác dụng:

• Trong y học cổ truyền Trung Quốc củ cây địa hoàng tươi được dùng trị âm suy, các bệnh sốt có triệu chứng lưỡi đỏ sẫm và khát, ban da, mẩn ngứa ở da, khạc ra máu, chảy máu cam, đau họng,…
• Tác dụng kháng viêm: Nước sắc địa hoàng có tác dụng kháng viêm rất tốt. Đối với chuột cống thực nghiệm, khi gây viêm bằng Formalin vùng chân đùi, thuốc làm giảm viêm rõ.
• Tác dụng đối với đường huyết: Địa hoàng giúp làm hạ đường huyết và ổn định đường huyết nhanh chóng. Theo một số nghiên cứu, địa hoàng làm tăng cao đường huyết ở chuột cống hoặc không ảnh hưởng đến đường huyết bình thường nơi thỏ.
• Nước sắc địa hoàng có tác dụng cường tim, cầm máu, hạ áp, bảo vệ gan, lợi tiểu, chống chất phóng xạ, chống nấm.
• Đối với hệ miễn dịch: Nước sắc địa hoàng giúp ức chế miễn dịch kiểu Corticoid nhưng không làm ức chế hoặc teo vỏ tuyến thượng thận. Thực nghiệm cho thấy sinh địa và thục địa đều làm giảm tác dụng ức chế chức năng vỏ tuyến thượng thận của Corticoid.

Thành phần hóa học: Trong rễ củ cây địa hoàng có chứa các hoạt chất như: Iridoid, Phenethyl alcohol, Glycoside,…

Cách dùng vị thuốc từ cây địa hoàng trị bệnh

Vị thuốc từ cây địa hoàng được chia ra làm 4 vị thuốc khác nhau là tiên địa hoàng (cây tươi), can địa hoàng, sinh địa và thục địa. Mỗi vị thuốc tùy thuộc vào công dụng có thể dùng điều trị các bệnh khác nhau.

Dưới đây là một số bài thuốc tốt từ cây địa hoàng mà bạn có thể tham khảo:

Tiên địa hoàng trị chảy máu cam 

Bài thuốc từ tiên địa hoàng giúp người chảy máu cam cầm máu nhanh chóng. Cách dùng như sau:

• Dùng 40g rễ củ cây địa hoàng tươi, đem rửa sạch đất cát và bỏ phần rễ phụ.
• Sau đó thái lát rồi đem đi sắc nước để uống hàng ngày.
• Mỗi ngày dùng 1 thang thuốc, sau vài ngày sử dụng triệu chứng chảy máu cam sẽ hết.

Tiên địa hoàng chữa ho khan, ho khạc ra máu, giãn phế quản

Cách dùng:

• Củ địa hoàng tươi đem rửa sạch rồi giã nát, chắt lấy 300ml nước cốt.
• Sau đó nấu cháo chín nhừ rồi cho nước cốt vào đun sôi và ăn khi bụng đói.

Ăn cháo địa hoàng vừa dễ nuốt, không gây thêm tổn thương cho thanh quản vừa có tác dụng giảm ho, cầm máu xuất tiết nhanh chóng.

Tiên địa hoàng chữa sốt thường, sốt xuất huyết, sốt phát ban

Cách dùng: 

• Dùng địa hoàng tươi, lá sen, trắc bá diệp tươi và ngải diệp tươi.
• Đem thảo dược rửa sạch và cho vào ấm sắc với 700ml nước.
• Chia nước thuốc uống 2 – 3 lần/ngày, kiên trì sử dụng trong 5 – 7 ngày sẽ hạ sốt, giảm sốt xuất huyết và vết ban rất hiệu quả.

Can địa hoàng chữa khí huyết không đều (địa hoàng tán)

Bài thuốc địa hoàng tán có tác dụng điều hoà khí huyết, chữa rối loạn kinh nguyệt, điều trị tình trạng khí hư bất thường ở phụ nữ.

Cách dùng:

• Sử dụng can địa hoàng 40g, ô tặc cốt 80g và đem tán thành bột mịn.
• Chia bột thuốc thành 7 phần bằng nhau, mỗi ngày dùng 1 phần uống cùng rượu trắng. Dùng liên tục trong 7 ngày các triệu chứng bệnh sẽ suy giảm nhanh chóng.

Phụ nữ bị động thai ra huyết dùng can địa hoàng 

Động thai ra máu không chữa trị kịp thời sẽ để lại những hậu quả vô cùng nghiêm trọng, thậm chí có thể gây sảy thai. Để an thai cho phụ nữ có bầu trong Đông y thường sử dụng can địa hoàng.

Cách dùng:

• Sử dụng 40g can khương đã bào mỏng, 40g can địa hoàng đem tất cả đi tán nhỏ thành bột mịn.
• Mỗi lần uống 1 thìa bột thuốc với rượu, ngày uống 3 lần.

Bài thuốc có hiệu quả an thai rất tốt, tuy nhiên nếu phụ nữ có tình trạng xuất huyết nhiều cần đưa đến bệnh viện để kiểm tra.

Chữa chảy máu cam liên tục không khỏi bằng can địa hoàng 

Cách dùng:

• Dùng can địa hoàng, bạc hà, long não với tỷ lệ bằng nhau sau đó đem trộn đều.
• Mỗi lần lấy 8g thuốc uống cùng với mật ong nguyên chất. Mỗi ngày người bệnh uống 3 lần, sử dụng thường xuyên đến khi khỏi thì thôi.

Can địa hoàng và bài thuốc bổ huyết sinh tinh 

Bài thuốc này thường được sử dụng cho nam giới điều trị các triệu chứng liên quan đến sức khỏe sinh lý. 

Cách dùng:

• Đem 100g gạo tẻ nấu cháo cùng 50g can địa hoàng cho đến khi chín nhừ.
• Sau đó cho thêm một thìa nhỏ dấm và mật ong khuấy đều và ăn.

Mỗi ngày ăn một lần cháo vào bữa chính, sử dụng thường xuyên để có hiệu quả.

Can địa hoàng chữa ho khan nhiều ngày, lao phổi

Tình trạng ho nhiều không dứt dẫn đến lao phổi có thể dùng bài thuốc sau:

• Chuẩn bị sinh địa, mật ong, bạch phục linh, nhân sâm.
• Đem sinh địa giã nát, lọc lấy nước cốt rồi thêm mật ong vào đun sôi. 
• Bạch phục linh và  nhân sâm tán mịn rồi cho vào hỗn hợp trên và khuấy đều.
• Sau đó cho tất cả vào lọ kín, nấu cách thuỷ đủ 3 ngày 3 đêm rồi lấy ra để nguội.

Mỗi lần dùng 1 – 2 thìa nhỏ, ngày dùng thuốc 2 – 3 lần để đạt hiệu quả cao nhất.

Chữa sốt cao gây viêm họng, khô đắng miệng với can địa hoàng

Cách dùng:

• 12g sinh địa; huyền sâm, mạch môn mỗi loại 10g và 8g cam thảo đã phơi khô
• Đem dược liệu sắc cùng 200ml nước bằng lửa nhỏ, đến khi còn lại 1/4.

Sử dụng thuốc ngay khi còn nóng, uống từ 3 – 5 ngày các triệu chứng bệnh sẽ giảm dần và khỏi hẳn.

Can địa hoàng trị chứng sốt cao không hạ được kèm co giật 

Số gây co giật rất nguy hiểm, tình trạng này có thể khiến người bệnh bị dị tật, suy giảm chức năng vận động,…

Cách điều trị bằng cây địa hoàng như sau:

• Dùng 20g sinh địa và 10g lá hẹ tươi rửa sạch, để ráo nước.
• Đem giã nát thảo dược rồi thêm một thìa nước và lọc bỏ bã. Uống nước cốt mỗi ngày 1 lần để hạ sốt và ngăn ngừa tình trạng co giật gây nguy hiểm. 

Sốt cao có biểu hiện lưỡi đỏ thẫm, khát nước, khô miệng dùng can địa hoàng

Cách sử dụng bài thuốc như sau:

• Cách 1: Dùng sinh địa, huyền sâm, mạch môn và quả trám đập vụn đêm đi sắc nước uống hàng ngày.
• Cách 2: Chuẩn bị sinh địa, mạch môn và huyền sâm. Sau đó đem sắc cùng 600ml nước và dùng uống hàng ngày.

Sử dụng thuốc hàng ngày triệu chứng sốt sẽ suy giảm nhanh chóng.

Can địa hoàng chữa đái tháo đường

Đường huyết tăng cao là nguyên nhân gây ra tình trạng bệnh đái tháo đường.  Để hạ đường huyết, giúp đường huyết ổn định và về ngưỡng an toàn, người bệnh có thể sử dụng các bài thuốc sau:

• Cách 1: Giã nát 800g sinh địa chắt lấy nước cốt rồi tẩm vào 600g hoàng liên khô. Sau đó thêm mật ong nguyên chất rồi vo thành viên hoàn nhỏ bằng hạt ngô. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 20 viên thuốc để điều trị bệnh.
• Cách 2: Sử dụng sinh địa, sơn dược, hoàng kỳ và tụy heo. Đem các vị thuốc sắc với nước rồi dùng uống hết trong ngày.
• Cách 3: Dùng sơn dược, thục địa, thái tử sâm, ngũ vị tử đem sắc thành nước uống mỗi ngày.

Sốt phát ban, sốt xuất huyết do nhiệt đi kèm khô miệng, đau họng, chảy máu chân răng dùng can địa hoàng

Khi tình trạng sốt phát ban, sốt xuất huyết có dấu hiệu khô miệng, đau họng, chảy máu chân răng có thể dùng bài thuốc sau:

Sử dụng sinh địa, mạch môn và thạch hộc sắc với 70ml nước, rồi dùng nước thuốc uống hàng ngày.

Trong trường hợp có dấu hiệu chảy máu cam hoặc thổ huyết thì kết hợp thêm lô căn, rễ tranh. Nếu người bệnh đái ra máu dùng thêm mộc thông, xa tiền tử. Và có dấu hiệu đại tiện ra máu thì dùng thêm địu du, hoa hoè.

Can địa hoàng chữa ho gà, ho khan kéo dài, sốt âm ỉ không hạ 

Có thể giảm tình trạng bệnh nhanh chóng bằng cách mỗi ngày uống 1 – 2 thìa thuốc sau:

• Sử dụng sinh địa và thục địa mỗi vị 30g đem sắc với nước đến khi còn 1/3.
• Sau đó cho thêm 60ml mật ong vào và khuấy đều và đun tiếp cho đến khi cô đặc lại thành dạng siro. 
• Mỗi ngày uống 2 lần, kiên trì sử dụng tình trạng bệnh giảm dần và không gây thương tổn cho phế quản và phổi.

Trị mụn nhọt, mụn độc, ôn độc phát ban với can địa hoàng

Cách dùng:

• Chuẩn bị mỡ lợn, đậu xị, sinh địa, hùng hoàng và xạ hương
• Thực hiện: Đun mỡ lợn, đậu xị, sinh địa với nước đến khi còn khoảng 3 phần thì thêm hùng hoàng và xạ hương vào trộn đều.

Thực hiện uống thuốc đến khi các dấu hiệu mụn trên da biến mất là được.

Can địa hoàng trị chứng phong tạng độc, xuất huyết máu hồng tươi

Cách dùng:

• Sinh địa và hoàng bá đã sao vàng mỗi loại 1kg rồi đem tán thành bột mịn.
• Sau đó đem bột trộn cùng mật ong nguyên chất rồi vo thành viên hoàn kích thước bằng hạt ngô.

Mỗi lần sử dụng 80 viên thuốc uống cùng với nước cơm vào trước bữa ăn khi bụng còn đói. Kiên trì sử dụng triệu chứng bệnh sẽ khỏi hoàn toàn.

Cây địa hoàng dùng cho phụ nữ sau sinh

Phụ nữ sau khi sinh con bị mất máu nhiều cần bồi bổ cơ thể nên sử dụng bài thuốc sau:

• Dùng hà thủ ô đỏ, sinh địa, ích mẫu và sâm nam.
• Đem các vị thuốc sắc với 500ml nước đến khi còn một nửa thì uống ngay khi còn nóng.

Điều hoà kinh nguyệt với can địa hoàng

Phụ nữ bị rối loạn kinh nguyệt, rong kinh, bế kinh hoặc đau bụng khi đến tháng có thể áp dụng bài thuốc từ cây địa hoàng sau:

• Dùng sinh địa, đương quy, bạch thược và xuyên khung.
• Sắc thảo dược với nước và uống 1 thang thuốc, dùng trong ít nhất 1 – 2 tháng để có hiệu quả tốt nhất.

Thuốc bổ từ cây địa hoàng

Địa hoàng ngâm rượu được coi là bài thuốc giúp bồi bổ cơ thể, tăng cường sức lực và chữa bệnh rất hiệu quả. Do đó đây là cách dùng được nhiều nam giới ưa chuộng sử dụng.

Cách ngâm rượu thuốc được dân gian sử dụng như sau:

• Chuẩn bị sinh địa, thiên môn, đẳng sâm và đường trắng.
• Sinh địa và đẳng sâm đem thái nhỏ rồi ngâm cùng 100ml rượu trắng 40 độ trong vòng 10 ngày.
• Thiên môn đem thái mỏng, phơi khô rồi sắc, thêm đường trắng và cô đặc lại thành 400ml cao lỏng.
• Chờ cao thiên môn nguội thì hoà với rượu thuốc đã ngâm để uống hàng ngày.
• Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần khoảng 20ml rượu thuốc uống trước khi ăn 30 phút để có hiệu quả tốt nhất.

Lục vị địa hoàng hoàn 

Lục địa hoàng hoàn được dùng chữa nhiều bệnh khác nhau như đau nhức đầu, khô cổ họng, chữa đau lưng, mỏi gối, di tinh, mộng tinh, điều hoà kinh nguyệt,…

Cách dùng như sau:

• Các nguyên liệu gồm: 320g sinh địa, hoài sơn và sơn thù du mỗi loại 160g, mẫu đơn bì, trạch tả và bạch phục linh mỗi loại 120g.
• Sinh địa dùng chày giã nát đến khi mềm nhũn. Các vị thuốc còn lại sấy khô rồi tán thành bột mịn.
• Trộn đều vị thuốc cùng mật ong cho đến khi được hỗn hợp mềm dẻo thì vo thành viên hoàn.

Mỗi ngày dùng 2 lần, mỗi lần 10 – 15 viên thuốc uống trước mỗi bữa cơm 15 phút để có hiệu quả tốt nhất.

Sinh địa chữa đại tiện khó (Tăng dịch thang)

Cách dùng:

• Sử dụng 40g nguyên sâm, 32g sinh địa và 32g mạch môn.
• Đem dược liệu sắc với 8 bát con nước cho đến khi chỉ còn lại 3 bát thì tắt bếp.

Khi miệng khô thì uống một chén thuốc nhỏ, uống liên tục cho đến khi đại tiện được thì ngưng.

Sinh địa hoàng tán trị tiểu ra máu

Cách dùng:

Sử dụng 8g sinh địa, 20g hoàng cầm, 4g a giao và 4g trắc bá diệp đã sao. Đem các vị thuốc sắc với nước uống ngày 2 lần sau mỗi bữa ăn để trị bệnh.

Chữa suy nhược cơ thể, tiêu chảy mãn tính bằng thục địa

Cách dùng:

• Sử dụng: 16g thục địa, sơn thù và hoài sơn mỗi loại 12g, trạch tả, phụ tử chế, phục linh, và đan bì mỗi loại 8g và 4g nhục quế.
• Đem các vị thuốc sắc cùng 400ml nước đến khi chỉ còn 100ml thì chia thành 2 phần và uống hết trong ngày.

Hạ huyết áp, hạ cholesterol trong máu bằng cây địa hoàng

Cách dùng:

Dùng 30g thục địa sắc với nước rồi chia thành 2 – 3 lần uống trong ngày. Sử dụng thuốc trong vòng 2 – 3 tuần để mang lại hiệu quả điều trị cao nhất.

Thục địa giúp điều hoà kinh nguyệt, trị chứng huyết hư 

Có thể điều hòa kinh nguyệt và trị chứng huyết hư ở phụ nữ bằng cách:

• Dùng 20g thục địa, 12g bạch thược, 12g đương quy và 6g xuyên khung.
• Sắc các vị thuốc với nước và đem uống hết trong ngày.

Bài thuốc chữa đau lưng, mỏi gối, hư thận từ thục địa

Có thể sử dụng thục địa điều trị các vấn đề liên quan đến tình trạng thận hư gây đau lưng, mỏi gối như sau:

• Bài thuốc hoàn tả quy: Dùng 20g thục địa, 16g sơn dược, 16g sơn thù, câu kỷ tử, cao ban long, thỏ ty tử, ngưu tất mỗi loại 12g rồi đem tất cả đi tán nhỏ. Sau đó trộn thêm mật ong rồi vo thành viên hoàn. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 12g vào buổi sáng và tối trước khi ngủ.
• Bài thuốc hoàn đại bổ âm: Sử dụng thục địa, quy bản mỗi loại 20g; hoàng bá, tri mẫu mỗi loại 12g rồi đem tất cả nghiền thành bột mịn. Sau đó trộn đều cùng tuỷ xương sống của lợn rồi vo viên hoàn. Mỗi ngày dùng 2 lần, mỗi lần 12g vào lúc bụng đói cùng nước gừng tươi pha loãng hoặc nước muối pha loãng.

Lưu ý khi sử dụng cây địa hoàng

Lưu ý khi sử dụng cây địa hoàng làm vị thuốc chữa bệnh là:

• Liều lượng sử dụng tốt nhất là 10 – 20g một ngày tuy nhiên có thể tăng giảm theo từng bài thuốc khác nhau.
• Tác dụng phụ khi dùng cây thục địa là tiêu chảy, bụng đau, chóng mặt, hồi hộp,… Do đó khi cơ thể xuất hiện các triệu chứng này cần ngưng sử dụng thuốc.
• Trong quá trình điều trị không sử dụng cây địa hoàng với lai phục tử vì có thể gây phản tác dụng hoặc làm gia tăng ảnh hưởng của tác dụng phụ.
• Không được sử dụng dược liệu cho các đối tượng kém ăn, bụng đầy trướng, tỳ hư, đi ngoài phân lỏng.

Bài thuốc từ cây địa hoàng có thể gây tác dụng phụ ảnh hưởng đến sức khỏe và làm giảm tác dụng bài thuốc nếu không sử dụng đúng cách. Vì vậy, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ/ thầy thuốc trước khi sử dụng.