Cảm thảo được biết đến là thảo dược quý với nhiều công dụng chữa bệnh hiệu quả như giải độc, trị ho, thanh lọc cơ thể… Thêm vào đó, mùi hương nhẹ nhàng, vị ngọt khiến nhiều người  yêu thích loại dược liệu này. Những thông tin của bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho quý bạn đọc về công dụng, cách dùng và những lưu ý khi sử dụng dược liệu cam thảo.

Tìm hiểu cam thảo là cây gì? Những thông tin cơ bản về dược liệu

Cây cam thảo là dược liệu thích hợp với khí hậu nhiệt đới ẩm nên chúng xuất hiện nhiều trên cả nước ta. Vậy, cam thảo là gì? 

Dưới đây là một số thông tin tổng quan về thảo dược cam thảo:

• Tên dược liệu: Cam thảo
• Tên gọi khác: Quốc lão, bắc cam thảo, sinh cam thảo…
• Tên gọi theo khoa học: Glycyrrhiza uralensis Fisch
• Thuộc họ: Đậu (Fabaceae) hoặc Cánh bướm

Đặc điểm nhận dạng và phân loại dược liệu

Hiện nay, người ta phát hiện ra ba loại cam thảo sinh sống tại các vùng khác nhau trên nước ta với những đặc điểm nổi bật của từng loại như sau:

• Cây cam thảo bắc: Cây thuộc giống thân thảo, có kích thước khoảng 1 – 1.5m, phân nhanh và chúng sống khá lâu năm. Lá cây là lá kép, hình bầu dục, dài khoảng 2 – 2.5 m, mặt lá khá nhắn. Cây ra hoa vào mùa hè hoặc đầu thu. Hoa của cam thảo khá bắt mắt, hình cánh bướm, phớt tím ở phần đuôi cánh hoa. Quả cam thảo bắc dược liệu hình cong như lưỡi liềm, có nhiều lông và màu nâu. 
• Cây cam thảo đất: Nhiều người còn gọi đây là cam thảo nam. Loại này có chiều cao chỉ khoảng 40 – 80cm. Lá cây mọc đơn lẻ, đối xứng hoặc mọc thành từng vòng gồm 3 lá. Phiến lá hình lưỡi mác, chiều dài khoảng 1.5 – 3cm, cuống ngắn và mép lá có răng cưa. Hoa dược liệu nở vào mùa hạ, có màu trắng, mọc đôi hoặc đơn lẻ. Quả có hình cầu, nhỏ, bên trong có nhiều hạt nhỏ. Rễ cam thảo có kích thước khá lớn và mọc thành chùm. 
• Cam thảo dây: Nhiều địa phương gọi loại này là dây chi chi, tương tư đằng… Dược liệu thuộc thân leo, có nhiều xơ và cành nhỏ. Lá cây có hình tựa lông chim, dài khoảng 15 – 24cm, phiến lá dài khoảng từ 0.5 – 2cm. Hoa dây chi chi mọc thành chùm, màu hồng ngọc, quả nhỏ. Hạt hình cầu, màu cảm đỏ với một mắt đen lớn, lớp bên ngoài cứng. 

Dược liệu cam thảo mọc ở đâu và phân bổ như thế nào?

Cam thảo nam và cam thảo dây là dược liệu phổ biến ở nước ta. Chúng mọc nhiều ở các tỉnh trung du, miền núi phía Bắc, các vùng đồng bằng cùng nhiều tỉnh thành ở miền Nam nước ta. Một số tỉnh thành xuất hiện nhiều dược liệu này như: Lạng Sơn, Hưng Yên, Thanh Hóa…. Thực chất, tác dụng của cây cam thảo đất cũng không có nhiều sự khác biệt so với các loại cam thảo khác. 

Bên cạnh đó, cam thảo bắc có nguồn gốc từ vùng đất Trung Quốc, cũng là loại dược liệu được sử dụng phổ biến nhất trong Đông y. Cây đã di thực về Việt Nam từ nhiều năm trước và mọc hoang ở nhiều tỉnh thành phía Bắc: Sơn La, Điện Biên, Hà Giang, Quảng Ninh… 

Trong những năm gần đây, nhu cầu sử dụng cam thảo bắc ngày càng tăng, có rất nhiều cơ sở, vùng dược liệu trên toàn quốc đã nuôi cấy và phát triển thành công dược liệu này. 

Thu hái và bào chế dược liệu

Rễ và thân cây là hai bộ phận được sử dụng để làm dược liệu. Cam thảo có thể được thu hái quanh năm, vào bất kỳ mùa nào trong năm. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm dân gian, từ tháng 2 đến tháng 8 sẽ là thời điểm thu hái tốt nhất bởi đây là thời gian câu mang nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe người dùng.

Sau khi thu hái, người dùng bào chế dược liệu theo các cách dưới đây:

• Phơi hoặc sấy khô: Sau khi thu hái rễ cây về, cần rửa sạch rồi thái thành từng lát mỏng dày 1 – 2mm và phơi dưới nắng cho tới khi khô hoàn toàn. Ngoài ra, người dùng có thể sấy thảo dược ở nhiệt độ 70 – 80 độ C để quá trình bào chế dược liệu nhanh hơn.
• Tán bột: Cạo vỏ dược liệu rồi sửa sạch, cắt thành từng lát mỏng. Phơi hoặc sấy khô cam thảo rồi tán thành bột mịn.
• Tẩm mật: Đây là cách dùng cam thảo khá mới với nhiều người dùng. Sau khi thu hái, sơ chế, thái lát và phơi khô dược liệu thì tẩm với mật theo tỷ lệ 1kg dược liệu với 200ml mật và 200ml nước. Đun sôi mật và nước rồi đổ vào cùng dược liệu, sao đều tay cho tới khi khô hoàn toàn. 

Thảo dược sau khi được bào chế phải bảo quản trong túi nilon hoặc lọ kín, tránh không khí lọt vào. Ngoài ra, cần để dược liệu ở nơi khô thoáng, sạch sẽ, tránh ẩm mốc, công trùng, ảnh hưởng tới dược tính của dược liệu. 

Sử dụng cam thảo bắc có tác dụng gì với sức khỏe người dùng?

Không hề ngẫu nhiên khi cam thảo là dược liệu quen thuộc trong những bài thuốc. Thực tế, công dụng của cam thảo đã được kiểm chứng qua y học cổ truyền và những nghiên cứu khoa học hiện đại. Vậy, cam thảo có tác dụng gì và cam thảo trị bệnh gì?

Tác dụng trong Đông y

Đã có không ít tài liệu Đông y có ghi chép về đặc tính của dược liệu cam thảo. Đây là loại thảo dược có tính bình, vị ngọt, không có độc tố và được quy vào ba kinh chủ yếu là Tâm, Phế, Tỳ Vị. Với tính vị đó, dược liệu này có tác dụng tuyệt vời như: 

• Kiên gân, thanh nhiệt, giải độc, nội lực và trưởng cơ nhục.
• Hạ chí, ôn trung, giải khát, lợi khí huyết, thông minh mạch.
• Chỉ khai, chỉ thống.
• Ích tinh, định phách, thông cửu khiếu, an thần, lợi bách mạch.
• Nhuận phế, dưỡng khí, hoãn cấp. 

Tác dụng trong y học hiện đại

Tác dụng cam thảo cũng đã được chỉ ra trong những nghiên cứu của y học hiện đại. Dược liệu này chứa nhiều dưỡng chất cần thiết có lợi cho cơ thể, hỗ trợ trong điều trị nhiều bệnh lý. 

Một số hoạt chất có trong dược liệu như: hoạt chất chống oxy hóa Glabridin, Glabra, Glycyrrhiza glabra, Glycyrrhizin, Staphylococcus aureus…. 

Với những hàm lượng dưỡng chất đó, dược liệu này tham gia vào quá trình điều trị một số bệnh lý:

• Giúp kháng khuẩn, chống nhiễm trùng và điều trị viêm da.
• Hỗ trợ điều trị viêm mô tế bào da, viêm nang lông, chốc lở.
• Kích thích hệ tiêu hóa, giúp ăn ngon miệng và hấp thụ dưỡng chất vào cơ thể tốt hơn.
• Có tác dụng điều trị bệnh viêm loét dạ dày, giảm đau do dạ dày gây ra chữa lành những vết loét nhanh chóng.
• Giải độc, cải thiện chức năng gan, giúp mát gan và tham gia điều trị viêm gan do virus gây nên.
• Có hiệu quả trong việc chữa sâu răng và ngăn ngừa các bệnh lý về răng miệng.
• Điều trị bệnh viêm phế quản và các chứng bệnh khác như ho có đờm, ho khan.
• Giúp điều chỉnh nồng độ hormone nội tiết tố trong cơ thể.

Những bài thuốc Đông y từ dược liệu cam thảo

Tùy vào mục đích sử dụng cũng như chữa bệnh của từng người dùng, sẽ có những bài thuốc khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc Đông y từ thảo dược này.

Tham gia quá trình điều trị viêm loét dạ dày

Tác dụng của cam thảo rất tốt đối với những người mắc bệnh viêm loét dạ dày. Với bài thuốc này, người bệnh có thể sử dụng dược liệu dưới dạng cao lỏng. Các bước thực hiện như sau:

• Sử dụng 15ml cao lỏng được chiết xuất từ cam thảo.
• Hòa tan dược liệu với khoảng 200ml nước ấm.
• Mỗi ngày sử dụng 4 lần và dùng liên tục trong khoảng 1-2 tuần để thấy được hiệu quả của dược liệu đối với chứng bệnh loét dạ dày của người bệnh.

Bài thuốc điều trị viêm họng, ho có đờm

Đây là bệnh lý thường gặp ở nhiều người, đặc biệt ở con trẻ. Trong khi đó, sử dụng quá nhiều thuốc kháng sinh sẽ dẫn tới hậu quả lờn thuốc và ảnh hưởng không tốt tới dạ dày. Dưới đây là những bài thuốc chữa viêm họng hiệu quả từ thảo dược cam thảo:

• Bài thuốc 1: Nướng cam thảo rồi tán thành bột mịn cho tiện sử dụng. Hòa tan 4gr bột cam thảo với nước ấm và sử dụng hàng ngày. Theo những người có chuyên môn, mỗi ngày sử dụng 3-4 lần sẽ mang lại hiệu quả rất tốt.
• Bài thuốc 2: Sử dụng 20gr thảo dược đã bào chế khô và pha trà. Cho một ít nước nóng vào để tráng trà rồi bỏ lượt nước đó. Tiếp tục cho nước ấm khoảng 80 độ C để hãm trà. Chờ trong khoảng 10 – 15 phút rồi sử dụng. Có thể dùng trà cả ngày, khi trà hết vị ngọt thì dừng sử dụng.
• Bài thuốc 3: Kết hợp với các loại dược liệu như nhân sâm, phục linh, đẳng sâm, bạch truật rồi sắc với khoảng 600ml. Đun sôi rồi cho nhỏ lửa, đun khoảng 20 phút, cho tới khi chỉ còn 300ml nước thì tắt bếp. Sử dụng thuốc khi còn nóng và dùng một lần mỗi ngày. 

Dược liệu điều trị khó thở, suy nhược hệ hô hấp

Nguyên liệu chuẩn bị: 12gr cam thảo, 10gr đương quy và 8gr nhị sâm.

Các bước thực hiện: 

• Sơ chế sạch sẽ, sấy hoặc phơi khô dược liệu rồi tán thành bột mịn để tiện sử dụng.
• Chia dược liệu đã tán thành bột thành những túi nhỏ 4gr.
• Mỗi lần chỉ sử dụng 1 túi, pha với nước ấm để uống. Mỗi ngày dùng 3-4 lần để thấy được hiệu quả của cam thảo mang lại cho sức khỏe. 

Bài thuốc hỗ trợ chữa viêm gan, vàng da

Nguyên liệu chuẩn bị: 5gr cam thảo, 2gr chè, 10gr uất kim và mật ong tươi.

Các bước thực hiện:

• Sơ chế, rửa sạch cam thảo cùng các dược liệu đã chuẩn bị rồi để ráo nước.
• Cho tất cả các nguyên liệu vào ấm sắc thuốc, đun cùng khoảng 600ml nước.
• Đun sôi thuốc rồi để nhỏ lửa, tiếp tục đun trong khoảng 20 phút thì tắt bếp.
• Sử dụng thuốc ngay khi còn ấm, kiên trì áp dụng trong khoảng 1 tháng sẽ thấy được kết quả. 

Bài thuốc điều trị giãn tĩnh mạch

Chuẩn bị nguyên liệu: 50gr dược liệu cam thảo tươi.

Các bước thực hiện:

• Sơ chế và làm sạch cam thảo, có thể ngâm cùng nước muối loãng để loại bỏ bụi bẩn hoàn toàn.
• Đun dược liệu cùng với 3 bát con nước.
• Đun kỹ cho tới khi chỉ còn khoảng ⅓ bát nước thì tắt bếp và dùng thuốc.
• Có thể uống 3 lần mỗi ngày và sử dụng trước khi ăn khoảng 15 phút để không bị ảnh hưởng tới dạ dày. 

Giúp chữa mụn nhọt, làm đẹp da hiệu quả 

Chuẩn bị nguyên liệu: 3 thìa bột mịn cam thảo, 2 thìa mật ong tươi, 1 thìa sữa tươi không đường.

Các bước thực hiện:

• Cho tất cả các nguyên liệu vào một bát con và trộn đều để tạo thành một hỗn hợp lỏng sánh.
• Vệ sinh mặt sạch với nước ấm để lỗ chân lông nở ra, có thể hấp thụ các dưỡng chất từ dược liệu.
• Đắp hỗn hợp trên lên mặt, massage nhẹ nhàng và thư giãn trong khoảng 20 phút.
• Rửa lại mặt bằng nước sạch sau khi bỏ phần mặt nạ ra. Mỗi tuần đắp mặt nạ cam thảo 2-3 lần, không nên dùng quá nhiều. Sử dụng một thời gian dài sẽ thấy da mặt mịn màng, trắng sáng hơn. 

Liều thuốc bồi bổ sức khỏe và chống suy nhược cơ thể

Chuẩn bị nguyên liệu: 12gr cam thảo đã bào chế khô, 8gr nhị sâm và 10gr đương quy.

Các bước thực hiện:

• Tán tất cả các nguyên liệu thành bột mịn, trộn thành một hỗn hợp chung.
• Sử dụng hỗn hợp bột dược liệu hàng ngày, pha với nước ấm. Kiên trì áp dụng sẽ thấy sức khỏe được cải thiện đáng kể. 

Những lưu ý khi sử dụng bài thuốc từ cam thảo

Là một loại dược liệu quá quen thuộc trong những bài thuốc Đông y, tuy nhiên khi sử dụng cam thảo, người dùng cần phải lưu ý những điều sau đây để việc điều trị bệnh lý đạt được kết quả tốt nhất:

• Uống cam thảo hàng ngày có tốt không là câu hỏi thường được người bệnh đặt ra. Sử dụng dược liệu hàng ngày mang lại hiệu quả tốt. Tuy nhiên, cần phải áp dụng theo đúng liều lượng do những người có chuyên môn chỉ định. Tránh sử dụng quá nhiều ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe người dùng.
• Phụ nữ đang mang thai không nên sử dụng bởi trong dược liệu có chất có thể gây ảnh hưởng tới bộ não của thai nhi, đồng thời gia tăng nguy cơ sinh non.
• Phụ nữ đang cho con bú và trẻ em khi sử dụng cần phải tham khảo ý kiến của những người có chuyên môn.
• Người mắc bệnh viêm thận, huyết áp cao, thường xuyên táo bón… không nên dùng dược liệu.
• Tìm hiểu kỹ về những món ăn cần phải kiêng kỵ trong thời gian sử dụng dược liệu.
• Sử dụng ấm bằng sứ, thủy tinh, gốm để pha trà hoặc sắc thuốc, tránh dùng những dụng cụ bằng kim loại, có thể ảnh hưởng tới dược tính của dược liệu. 

Trên đây là những thông tin cơ bản về cam thảo – dược liệu mang lại hiệu quả sử dụng cao cho người bệnh. Người dùng cần phải nắm bắt được cách dùng cũng như những lưu ý sử dụng để việc điều trị bệnh có kết quả tốt nhất. Hy vọng rằng, những chia sẻ của chuyên trang về cam thảo sẽ là nguồn kiến thức bổ ích gửi tới quý bạn đọc.